10 ตุลาคม 2558
สัปดาห์ที่ 10 วิชา 21035203 นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศทางการศึกษา
ผู้สอน
อาจารย์ ภัทรดร จั้นวันดี
วิธีการสอน(Teaching Methodology)
คำว่า “วิธีการสอน” “กลยุทธ์การสอน”
และ”เทคนิคการสอน” ในบางครั้งมีการใช้ที่คล้ายคลึงกัน
จนไม่สามารถบอกถึงคำจำกัดความที่ชัดเจนของแต่ละคำได้
เมื่อลองค้นคว้าถึงความหมายของคำหลักแต่ละคำพบว่า ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน
พ.ศ.2542 ได้ให้ความหมาย ไว้ดังนี้ วิธีการ หมายถึง
วิธีปฏิบัติตามหลักการขั้นตอนอย่างเป็นระบบ กลยุทธ์ หมายถึง
วิธีการที่ต้องใช้กลอุบายต่างๆ,เล่ห์เหลี่ยมในการต่อสู้
เทคนิค หมายถึง ศิลปะหรือกลวิธีเฉพาะวิชานั้นๆ นอกจากนี้ ทิศนา แขมมณี
ยังได้ให้นิยามของวิธีการสอน และเทคนิคการสอน ดังนี้ “วิธีการสอน คือ ขั้นตอนที่ผู้สอนดำเนินการให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ตามวัตถุประสงค์ด้วยวิธีการต่างๆ
ที่แตกต่างไปตามองค์ประกอบและขั้นตอนสำคัญอันเป็นลักษณะเฉพาะหรือลักษณะเด่นที่ขาดไม่ได้ของวิธีนั้นๆ”
“เทคนิคการสอน หมายถึง กลวิธีต่างๆที่ใช้เสริมกระบวนการสอน ขั้นตอนการสอน
หรือการกระทำต่างๆ ในการสอนให้มีคุณภาพและประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น” ดังนั้น
จากความหมาย และนิยามดังกล่าวข้างต้น จึงสรุปได้ว่า วิธีการสอน
จะเป็นขั้นตอนการสอนที่ทำให้ผู้เรียนบรรลุวัตถุประสงค์ เทคนิคการสอน
เป็นวิธีการเสริมที่จะช่วยให้วิธีการสอนเกิดประสิทธิภาพมากขึ้น กลยุทธ์การสอน คือ
วิธีการสอนที่ใช้เทคนิคการสอนมาช่วยในการจัดการเรียนรู้ให้เกิดประสิทธิภาพ
และสรุปเป็นสมการได้ดังนี้ หลักเกณฑ์ในการเลือกวิธีสอน
1. ลักษณะของเนื้อหาวิชาที่จะสอน
ถ้าผู้สอนต้องการให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ทั้ง 3 ด้าน คือ
ความรู้ ทักษะ และเจตคติ
2. ผู้สอน ผู้สอนอาจมีเทคนิคในการพูด หรือความสามารถในการถ่ายทอด
ใช้วิธีการแสดงให้เห็นจริงด้วยวิธี การสาธิต หรือด้วยการใช้สื่อการสอนต่าง ๆ
เข้ามาช่วย
3. ทรัพยากรที่มีอยู่ สิ่งที่ต้องคำนึงถึงอีกอย่างหนึ่ง ในการเลือกวิธีสอน
คือ ทรัพยากรต่าง ๆ ซึ่งอาจจะเป็นเรื่องของเวลาที่จำกัด วัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ
ที่มีอยู่
4. หลักการของการเรียนรู้ ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้ได้ด้วยการรับสิ่งเร้า
โดยผ่านทางประสาทรับรู้ในส่วนต่างๆ
วิธีการสอนในการจัดการเรียนรู้ที่นิยมใช้กันในปัจจุบัน มีจำนวน 15 วิธี ดังนี้
1. การจัดการเรียนรู้แบบบรรยาย
2. การจัดการเรียนรู้แบบอธิปราย
3. การจัดการเรียนรู้โดยใช้การอภิปรายกลุ่มย่อย
4. การจัดการเรียนรู้แบบสาธิต
5. การจัดการเรียนรู้แบบแสดงบทบาทสมมุติ
6. การจัดการเรียนรู้โดยใช้การแสดงละคร
7. การจัดการเรียนรู้แบบสถานการณ์จำลอง
8. การจัดการเรียนรู้โดยใช้เกม
9. การจัดการเรียนรู้ที่เน้นกระบวนการ
10.
การจัดการเรียนรู้โดยกระบวนการกลุ่ม
11.
การจัดการเรียนรู้โดยใช้เทคนิค
12.
การจัดการเรียนรู้โดยใช้เทคนิคจิกซอว์
13.
การจัดการเรียนรู้แบบบูรณาการ
14.
การจัดการเรียนรู้แบบ storyline
15.
การจัดการเรียนรู้แบบร่วมมือ
ที่มา: https://www.gotoknow.org/posts/539440
อ่านต่อได้ที่: https://www.gotoknow.org/posts/539440
สื่อการเรียนการสอน (Instructional
Media)
สื่อ (Media) หมายถึง
ตัวกลางที่ใช้ถ่ายทอดหรือนำความรู้ในลักษณะต่าง ๆ จากผู้ส่งไปยังผู้รับให้เข้าใจ
ความหมายได้ตรงกัน ในการเรียนการสอน
สื่อที่ใช้เป็นตัวกลางนำความรู้ในกระบวนการสื่อความหมายระหว่างผู้สอนกับผู้เรียนเรียกว่าสื่อการเรียนการสอน
(Instruction Media)
สื่อการเรียนการสอน (Instructional Media) หมายถึง ตัวกลางที่จะทาให้ผู้สอนบรรลุวัตถุประสงค์ในการส่งข่าวสาร
ข้อมูลความรู้ทางด้านการศึกษาไปยังผู้เรียน
โดยเน้นเนื้อหาอันเป็นความรู้ตามหลักสูตรหรือกิจกรรม
เพื่อส่งเสริมศักยภาพของผู้เรียนอย่างเต็มที
การเลือกสื่อการเรียนการสอนให้เหมาะกับวัตถุประสงค์
ในการพิจารณาเลือกใช้หรือสร้างสื่อการเรียนการสอนให้เหมาะสมกับวัตถุประสงค์ในขั้นต้นจะต้องพิจารณาเป้าหมายของวัตถุประสงค์ของบทเรียนเป็นหลัก
โดยการวิเคราะห์เนื้อหาของวัตถุประสงค์นั้น ๆ
ว่ามีจุดสำคัญอะไรควรสื่อความหมายลักษณะใด
จากนั้นจึงเลือกลักษณะของสื่อให้สอดคล้องกับเนื้อหาหลักของวัตถุประสงค์นั้น
โดยพิจารณาเลือกเรียงลำดับจากสิ่งที่เป็นนามธรรม (Abstract)
ไปสู่สิ่งที่เป็นรูปธรรม(Concrete) ดังนี้
ความหมายของแหล่งเรียนรู้
แหล่งเรียนรู้
หมายถึง แหล่งข้อมูลข่าวสาร สารสนเทศ และประสบการณ์
ที่สนับสนุนส่งเสริมให้ผู้เรียนใฝ่เรียน ใฝ่รู้
แสวงหาความรู้และเรียนรู้ด้วยตนเองตามอัธยาศัย อย่างกว้างขวางและต่อเนื่อง
เพื่อเสริมสร้างให้ผู้เรียนเกิดกระบวนการเรียนรู้ และเป็นบุคคลแห่งการเรียนรู้
ความสำคัญของแหล่งเรียนรู้
1.
แหล่งการศึกษาตามอัธยาศัย
2.
แหล่งการเรียนรู้ตลอดชีวิต
3.
แหล่งปลูกฝังนิสัยรักการอ่าน การศึกษาค้นคว้า แสวงหาความรู้ด้วยตนเอง
4.
แหล่งสร้างเสริมประสบการณ์ภาคปฏิบัติ
5. แหล่งสร้างเสริมความรู้ ความคิด
วิทยาการและประสบการณ์
ประเภทของแหล่งเรียนรู้
แหล่งเรียนรู้
จำแนกตามลักษณะที่ตั้งได้ ดังนี้
1. แหล่งเรียนรู้ในโรงเรียน
2. แหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น
ที่มา
: http://www.nmk.ac.th/maliwan2/page/4_2librarysource.html
การออกแบบระบบการเรียนการสอน
(Instructional System Design : ISD)
การออกแบบการสอน หมายถึง
หลักการหรือศาสตร์ในการกำหนดรายละเอียด ของรายการต่าง ๆ อย่างเป็นระบบ เพื่อพัฒนา
ประเมิน และทำนุบำรุง รักษาให้คงไว้ของสภาวะต่าง ๆ เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ต่อไป
ระบบการสอน (Learning
System )
เป็นการนำเอาวิธีระบบ
หรือการจัดระบบมาใช้ในการเรียนการสอน ซึ่งประกอบด้วยข้อมูลที่ป้อน (Input) กระบวนการ(Process) และมีผลผลิต (Output) เช่น ระบบการสอน จะมีองค์ประกอบย่อย ๆ เช่น ระบบครูผู้สอน ระบบนักเรียน
ระบบสื่อการสอน ระบบการเลือกและใช้สื่อการสอน หรือแหล่งการเรียนรู้
ซึ่งหน่วยย่อยเหล่านี้ สามารถทำงานในหน้าที่ของตนอย่างมีอิสระ
แต่ถ้าหน่วยย่อยนั้นมีการเปลี่ยนแปลงก็จะส่งผลกระทบถึงหน่วยย่อยอื่น ๆ ด้วยระบบการสอนที่มีการออกแบบโดยใช้วิธีระบบ
(Systematic approach) มีการทดลองใช้อย่างกว้างขวาง
มีการกำหนดขั้นตอนการสอน เช่น มีการกำหนดวัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม
ออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ การใช้แหล่งความรู้
ให้สามารถตอบสนองต่อความแตกต่างระหว่างบุคคลของผู้เรียน เช่น วัย เพศ
อัตราการเรียนรู้ ความสามารถทางด้านสติปัญญา ความสนใจ ความถนัด ประสบการณ์เดิม
ตลอดจนพื้นฐานทางวัฒนธรรม ซึ่งครูผู้สอนและนักเทคโนโลยีการศึกษา
จะเข้ามามีบทบาทสำคัญในการออกแบบพัฒนาระบบการสอน
การออกแบบระบบการสอน ได้มีนักการศึกษาไว้ดังนี้
โพแฟม และเบเกอร์ (James W.
Popham, and Baker, 1970) ได้ออกแบบระบบการสอนโดยแบ่งเป็น 4 ขั้นตอน
ดังนี้
1. กำหนดวัตถุประสงค์
2. พิจารณาพื้นฐานผู้เรียน
3. วางแผนกิจกรรมการเรียนการสอน
4. ประเมินผล
เบราน์และคณะ (Brown and
others, 1986)
เป็นระบบการสอนที่มุ่งเน้นให้ผู้เรียนเป็นศูนย์กลางในการเรียน
และมีการวิเคราะห์ผู้เรียน
เพื่อที่จะสามารถจัดการเรียนการสอนซึ่งตอบสนองความแตกต่างของผู้เรียน
ดังมีรายละเอียดดังนี้
- เป้าหมาย (goals) เพราะในการเรียนการสอนหรือการฝึกอบรมก็ตามจำเป็นต้องมีจุดประสงค์
จุดมุ่งหมาย ซึ่งจุดประสงค์ต่าง ๆ
เหล่านี้จะต้องนำไปเขียนเป็นจุดประสงค์การเรียนรู้ ซึ่งแบ่งเป็น 3 ด้านดังนี้
1. ด้านพุทธิพิสัย (Cognitive
Domain) เกี่ยวข้องกับความรู้ ความจำ ความเข้าใจ การวิเคราะห์
สังเคราะห์ และประเมินผล
2. ด้านจิตพิสัย (Affective
Domain) เกี่ยวข้องกับเจตคติ และความรู้สึกนึกคิด เช่น
ความรู้สึกซาบซึ้งต่อดนตรี หรืองานศิลปะ เป็นต้น
3. ด้านทักษะพิสัย (Psychomotor
Domain) เป็นเรื่องเกี่ยวกับทักษะต่าง ๆ เช่น ทักษะการเล่นฟุตบอล
ทักษะการพิมพ์ หรือทักษะการประดิษฐ์ตัวอักษร เป็นต้น
- สภาพการณ์ (Conditions) หมายถึง ประสบการณ์การเรียนรู้ที่จัดให้ผู้เรียน สามารถทำให้ผู้เรียนบรรลุจุดประสงค์ที่ตั้งไว้
โดยยึดหลักการที่ว่า
"การเรียนรู้เป็นกระบวนการที่เกิดจากกระทำด้วยตนเองทั้งทางร่างกายและจิตใจ"
ดังนั้น การเลือกรูปแบบของประสบการณ์
และกิจกรรมที่เอื้อให้ผู้เรียนสามารถบรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้
และสอดคล้องกับรูปแบบการเรียนของผู้เรียนจึงเป็นสิ่งสำคัญ
- แหล่งการเรียน (Resources) นับเป็นส่วนประกอบหลักที่สำคัญของการจัดการสอน
ซึ่งรวมไปถึงสิ่งแวดล้อมทางกายภาพต่าง ๆ
ที่จะเอื้อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ ได้แก่ วัสดุ
อุปกรณ์รวมถึงบุคลากร ครูผู้สอน ห้องสมุด ผู้เชี่ยวชาญด้านสื่อ ผู้ช่วยสอนและอื่น
ๆ ซึ่งมีผลโดยตรงหรือทางอ้อมที่ทำให้เกิดการเรียนรู้ได้ดี
- ผลลัพธ์ (Outcomes) คือผลที่ได้รับการกิจกรรมการเรียนการอน เช่น
ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียน ซึ่ง
จะมีการรวบรวมข้อมูลแล้วนำมาเป็นข้อปรับปรุงเพื่อให้การเรียนการสอนมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
เกอร์ลาซ และ อีลี (Gerlach and
Ely, 1980) ได้เสนอรูปแบบการสอนซึ่งประกอบด้วยองค์ประกอบต่าง ๆ 10
ประการคือ
1. กำหนดวัตถุประสงค์ (Specification
of Objectives) คือการวัตถุประสงค์ว่าผู้เรียนควรจะสามารถทำสิ่งใดได้บ้าง
2. กำหนดเนื้อหา (Specification
of Content) เป็นการเลือกเนื้อหาที่จะสามารถช่วยให้ผู้เรียนบรรลุตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ได้
3. พิจารณาพื้นฐานเดิมของผู้เรียน (Assessment of
Entering Behaviors) การทราบถึงความรู้พื้นฐานหรือประสบการณ์เดิมของผู้เรียน
จะทำให้ผู้สอนสามารถนำสิ่งเหล่านั้นมาพิจารณาก่อนที่จะวางแผนการสอน
โดยการวิเคราะห์ความแตกต่างระหว่างบุคคล (Individual differences) ในด้านต่าง ๆ ซึ่งสามารถค้นหาข้อมูลได้จาก
3.1.บันทึกข้อมูลต่างๆ (Use of
Available Records)
3.2.
แบบทดสอบที่ผู้สอนสร้างขึ้น (Teacher - Designed Pretest)
4. เลือกยุทธศาสตร์และเทคนิคการสอน (Determination
of Strategy and Techniques) คือ วิธีการที่ครูใช้ในการให้ข้อมูล
ในการเลือกแหล่งการเรียนรู้ และบทบาทของผู้เรียน ที่จะช่วยให้ผู้เรียนสามารถบรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้
ซึ่งวิธีการดังกล่าวแบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ
4.1. การบรรยาย (Expository
Approach)
4.2. วิธีการสืบเสาะหาความรู้ (Inquiry
Approach) ทำ
5. จัดกลุ่มผู้เรียน (Oganization of
Students into Groups) เป็นการจัดกลุ่มเรียน เช่น
เรียนร่วมกันเป็นกลุ่มเล็ก หรือโดยการบรรยายเป็นกลุ่มใหญ่ หรือเป็นรายบุคคล
ระหว่างครูและกลุ่มผู้เรียนเท่านั้น
6. กำหนดเวลาเรียน (Allocation of
Time) การเลือกยุทธวิธี เทคนิคต่าง ๆ
นั้นล้วนมีผลต่อการเลือกและกำหนดเวลาเรียนที่เหมาะสมทั้งสิ้น เช่น เนื้อหาวิชา
วัตถุประสงค์ สถานที่เรียน รูปแบบการบริหาร ความสามารถ และความสนใจของผู้เรียน
7. กำหนดสถานที่เรียน (Allocate of
Learning Space) จะขึ้นอยู่กับขนาดของกลุ่มผู้เรียน วิธีการสอน คือ
7.1. ห้องสำหรับกลุ่มใหญ่
เรียนได้ครั้งละ 30-50 คน
7.2. ห้องขนาดเล็ก
ใช้สำหรับการเรียนการสอนกลุ่มย่อย หรือการอภิปราย
7.3. ห้องเรียนแบบรายบุคคล
อาจเป็นศูนย์สื่อที่จัดไว้สำหรับเรียนเป็นรายบุคคล
8. การกำหนดแหล่งการเรียนรู้ (Allocation of
Resources) เป็นการเลือกแหล่งการเรียน หรือสื่อการสอน
ซึ่งสามารถสนองตอบวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ เช่น ภาพนิ่ง เสียง ภาพเคลื่อนไหว
โทรทัศน์ อื่นๆ เป็นต้น
9. ประเมินผล (Evaluation of
Performance) เป็นการประเมินผลพฤติกรรมของผู้เรียนอันเกิดจากปฏิสัมพันธ์
ระหว่างผู้สอนกับผู้เรียน หรือ ผู้เรียนกับผู้เรียน และผู้เรียนกับสื่อการสอน
10. วิเคราะห์ข้อมูลย้อนกลับ (Analysis of
Feedback) หลังจากที่ได้ประเมินผลการเรียนการสอนแล้วจะทำให้ทราบว่า
การเรียนการสอนสามารถบรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้มากน้อยเพียงใด
รูปแบบการสอนโดยใช้รูปแบบจำลอง ASSURE
ลำดับขั้นดังนี้
A = ANALYZE LEARNER'S CHARACTERISTICS การวิเคราะห์พฤติกรรมเบื้องต้นและความต้องการของผู้เรียน
ที่สำคัญได้แก่
1. ข้อมูลทั่วไป เช่น อายุ เพศ
ระดับการศึกษา เจตคติ ระบบสังคม วัฒนธรรม
2. ข้อมูลเฉพาะ
เป็นข้อมูลที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการเรียนการสอน เช่น ประสบการณ์เดิม ทักษะ เจตคติ
ความรู้พื้นฐาน และความสามารถในการเรียน
S
= STATE LEARNING OBJECTIVES AND CONTENT การกำหนดจุดมุ่งหมาย
จุดมุ่งหมายการเรียนที่ดี ควรเป็นข้อความที่แสดงถึงลักษณะ สำคัญ 3 ประการคือ
1. วิธีการปฏิบัติ PERFORMANCE (ทำอะไร)
2. เงื่อนไข CONDITIONS (ทำอย่างไร)
3. เกณฑ์ CRITERIA (ทำได้ดีเพียงไร)
S
= SELECT, MODIFY OR DESIGN MOTHODS AND MATERIALS การกำหนดสื่อการเรียนการสอน
อาจดำเนินการอย่างใดอย่างหนึ่งใน 3 ประการดังนี้ คือ
1. การเลือกใช้สื่อการเรียนการสอน
2. ดัดแปลงจากสื่อวัสดุที่มีอยู่แล้ว
3. การออกแบบสื่อใหม่
U = UTILIZE METHODS AND MATERIALS กิจกรรมการใช้สื่อการเรียนการสอน
พิจารณาได้ 3 ลักษณะคือ
1. การใช้สื่อประกอบการสอนของผู้สอน
เช่น ประกอบคำบรรยาย และอธิบาย
2.
การใช้สื่อเป็นกิจกรรมการเรียนการสอนของผู้เรียน เช่น ชุดการสอน บทเรียนด้วยตนเอง
3.
การใช้สื่อร่วมกันระหว่างผู้เรียนและผู้สอน เช่น เกม สถานการณ์จำลอง และการสาธิต
การมีส่วนร่วมของผู้เรียนการใช้สื่อการเรียนการสอนควรเปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนการสอนให้มากที่สุด
R
= REQUIRE LEARNER'S RESPONSE การกำหนดพฤติกรรมตอบสนองของผู้เรียน
การเรียนรู้ที่มีีประสิทธิภาพที่สุดนั้นผู้เรียนจะต้องมีปฏิกิริยาตอบสนอง และมีการเสริมแรง
การที่ผู้สอนให้ข้อมูลย้อนกลับทันทีต่อการตอบสนองของผู้เรียนจะทำให้ผู้เรียนมีแรงจูงใจในการเรียน
E
= EVALUATION การประเมินผล ควรพิจารณาทั้ง 3 ด้านคือ
1.
การประเมินผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน
2. การประเมินสื่อและวิธีใช้
3.
การประเมินกระบวนการเรียนการสอน
ที่มา : http://www.st.ac.th/av/inno_learnsyst.htm
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น